Khi đến xã Hồng Quang (Lâm Bình) chắc chắn du khách sẽ ấn tượng bởi những sắc đỏ rực rỡ trên các bộ trang phục của người phụ nữ Pà Thẻn xen lẫn giữa màu xanh của núi rừng bạt ngàn. Cầm trên tay bộ trang phục truyền thống, nhiều du khách khó có thể hình dung những người phụ nữ Pà Thẻn ở nơi rẻo cao đã phải mất bao nhiêu thời gian, công sức để dệt nên những sản phẩm thổ cẩm độc đáo. 
 

 
Chị Sìn Thị Nghiệp dân tộc Pà Thẻn ở thôn Thượng Minh, xã Hồng Quang, huyện Lâm Bình cho biết, theo phong tục người Pà Thẻn, trước khi cưới, người con gái phải tự tay dệt cho mình bộ váy áo mới mặc trong ngày cưới. Vì vậy, ngay từ khi còn bé (khoảng 5, 6 tuổi), các chị đã được bà, mẹ dạy cách dệt, thêu trang phục. Mỗi năm, 1 người phải tự tay thêu 1-2 bộ quần áo để diện trong ngày Tết và để sau này về nhà chồng.

Có lẽ vì vậy mà phụ nữ Pà Thẻn ở Hồng Quang hầu như ai cũng biết dệt vải và may quần áo. Trang phục phụ nữ Pà Thẻn được làm khá kỳ công. Để hoàn thành 1 bộ váy áo phải mất 3 tháng dệt vải, nhuộm, khâu bằng tay, sau đó thêu trang trí thêm các họa tiết. Những thành phần cơ bản của bộ trang phục gồm váy, áo, khăn đội đầu xếp nhiều lớp, thắt lưng. Màu sắc chủ đạo của trang phục là đỏ, đen và trắng.

Cũng như các dân tộc khác, phụ nữ Pà Thẻn dùng yếm trước ngực để tạo nên sự kín đáo và duyên dáng. Yếm có hình vuông, thêu hoa văn màu đỏ, vàng xen lẫn những đường kẻ trắng tôn thêm vẻ sặc sỡ của thân áo ngoài. Với bàn tay khéo léo, tài hoa, phụ nữ Pà Thẻn dệt lên những tấm váy xòe cầu kỳ và độc đáo cuốn hút sự chú ý của nhiều người. Trang phục truyền thống của đồng bào được mặc vào những dịp quan trọng như tết, lễ cưới, ngày hội văn hóa dân tộc… Đặc biệt vào ngày chợ phiên, các cô gái Pà Thẻn xinh đẹp lại xúng xính trong những bộ váy áo đỏ rực cùng với những chiếc vòng cổ, vòng tay, hoa tai làm bằng bạc lóng lánh xuống núi để khoe sắc, giao duyên. Nhiều đôi đã thành vợ chồng từ những chợ phiên như thế.
 

 

Để có được một trang phục đẹp người phụ nữ Pà Thẻn phải lao động miệt mài bên khung cửi hàng tháng trời bởi y phục của họ rất cầu kỳ trong từng đường kim mũi chỉ và trong từng họa tiết trên y phục. Để có được một bộ quần áo là cả một sự lao động nghệ thuật kiên trì, tỉ mỉ; Chị Sìn Thín Nón, người Pà Thẻn thôn Thượng Minh, xã Hồng Quang, huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang chia sẻ, để có được một bộ trang phục cầu kỳ thì các công đoạn dệt, thêu hoa văn, ghép vải của người Pà Thẻn hoàn toàn bằng phương pháp thủ công truyền thống. Trước kia, nguyên liệu dệt vải là kéo từ sợi cây bông, cây đay, hiện chủ yếu dùng len chỉ. Sau khi nhuộm màu là mắc sợi, sang chỉ dệt thành những mảnh vải thổ cẩm hình vuông hay dải vải khổ nhỏ hoặc rộng đắp trực tiếp lên vải áo, khăn hoặc váy.

Trên trang phục của người Pà Thẻn luôn có những hình như cây cầu, ngôi nhà, con chó, hình quả trám bởi bắt nguồn truyền thuyết xa xưa kể lại rằng có một cô gái người Pà Thẻn mồ côi đi hội chợ xuân khi nhìn thấy các dân tộc khác có trang phục của riêng mình, cô gái đã rất tủi thân, cô độc và suy nghĩ mình cũng phải có bộ trang phục cho dân tộc mình, vô tình cô gái nhìn thấy đàn chim bay lượn trên cành cây với nhiều màu sắc, xanh, đỏ, tím… ngay lúc đó trong tâm trí cô gái đã hình thành màu sắc trang phục cho mình và khi cô gái ngồi thêu trang phục cô đã đưa ước mơ và suy nghĩ của mình vào bộ trang phục đó. Vì mồ côi nên cô luôn ước có một người thương, một ngôi nhà và một con chó để bảo vệ mình, khu rừng cô ở có rất nhiều cây trám trắng nên cô đưa luôn hình quả trám vào trang phục để thêm sinh động có động vật, có cây cối thì cuộc sống sẽ tích cực và trong lành hơn. Chính vì vậy mà các bộ trang phục của dân tộc Pà Thẻn sẽ có các hình cây cầu thể hiện cho tình yêu, ngôi nhà thể hiện niềm hạnh phúc và hy sinh, con chó là biểu tượng của sự tương trợ bảo vệ, hình quả trám thể hiện sự cầu mong cho cuộc sống tích cực và trong sạch.
 

Với sự phát triển của xã hội, thổ cẩm Pà Thẻn vẫn được lưu giữ đến nay. Ngoài trang phục truyền thống kết hợp với hiện đại, phụ nữ Pà Thẻn còn thêu, dệt nên các sản phẩm đa dạng, phong phú để phục vụ kinh doanh du lịch, góp phần nâng cao thu nhập, như: khăn đội, trang phục, chăn thêu, vỏ gối, các loại túi, ví, bìa sách…

Việc bảo tồn và phát huy được nghề dệt thổ cẩm truyền thống của dân tộc Pà Thẻn ở huyện Lâm Bình không chỉ giữ gìn được giá trị văn hóa mà còn tạo điều kiện tích cực cho Lâm Bình phát triển du lịch cũng như tạo sinh kế bền vững và nâng cao thu nhập cho đồng bào.

PV

 

• ❧  Tuyên Quang tham gia Triển lãm “Không gian Di sản văn hoá và sản phẩm thủ công truyền thống” tại Ninh Bình -
• ❧  Na Hang tổ chức thực hành và biểu diễn nghi thức văn hóa truyền thống -
• ❧  Tuyên Quang đạt Giải B tại Liên hoan âm nhạc toàn quốc đợt II năm 2023 -
• ❧  Hùng Mỹ đón nhận Bằng di tích cấp tỉnh Danh lam thắng cảnh hang Nặm Bún -
• ❧  Phụ nữ ở Hồng Quang (Lâm Bình) giữ gìn nghề dệt thổ cẩm -